تبیین فقهی حقوقی شروط ثمن باز در قراردادهای انرژی

معلوم و معین بودن عوضین از شرایط صحت عقود مغابنی از ­جمله بیع است. با این حال در برخی از قراردادها به ویژه قراردادهای مرتبط با حوزه­ی انرژی مانند نفت و گاز که در آنها ثمن حین انعقاد قرارداد به صورت مقطوع و تفصیلی معین نمی­شود، میزان ثمن در آنها متغیری وابسته به عناصر دیگر است. این گونه قراردادها را عقد بیع با ثمن باز (open price) گویند. در این قراردادها، متعاملین در هنگام انعقاد قرارداد نمی­توانند و یا نمی­خواهند ثمن خود را دقیقاً معلوم و معین سازند بلکه تعیین آن را به شاخص­های کم­و­بیش متغیری در آینده محوّل می­کنند و حتی ممکن است در برخی حالات، ثمن را مسکوت بگذارند. با توجه به حجم فزاینده­ی این قراردادها، بررسی وضعیت حقوقی آنها ضرورت دارد. سؤال پژوهش حاضر این است که آیا قراردادی که ثمن آن مفتوح و باز است، صحیح می­باشد یا یکی از طرفین می­تواند از پای­بندی به آن امتناع کند و به بهانه­ی نقص در یکی از شرایط اساسی قرارداد و بطلان قرارداد از اجرای تعهدات خویش شانه خالی کند؟ این مقاله، بر آن است تا با مطالعه­ی مبانی مسأله در فقه و حقوق ایران، راه را بر پذیرش و توسعه­ی این­گونه معاملات هموار نماید. تحلیل رویکردهای متفاوتی که در قبال این نوع قراردادها وجود دارد، موضوع این مقاله است.